جستار هایی در مدرسه کلامی بغداد

6% تخفیف ویژه

جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد

مناسبات اماميه و زيديه؛

از آغاز غيبت صغرا تا افول آل بويه

سيد اكبر موسوى تنيانى

درآمد

اماميه و زيديه، دو گروه اثرگذار شيعى، هماره در تاريخ اسلام مطرح بوده‌اند. نقش‌آفرينىِ سياسى و فكرى اين دو نحله در پاره‌اى از زمان‌ها بارز و انكارناپذير است. از اين رو، ضرورى است روابط اين دو فرقه با همديگر تحليل شود تا با واكاوىِ مناسبات آنها، ضمن بررسى برهه‌اى از تاريخ فكر اماميه، به نقاط هم‌گرايى و واگرايى آنها در آموزه‌هاى كلامى دست يابيم. مقالۀ پيش رو، در پى پاسخ به اين پرسش است كه «اين دو فرقۀ مهم شيعه، در محدودۀ زمانى پس از آغاز غيبت صغرا تا افول آل بويه، در چه عرصه‌هايى و چه نوع تعاملى با يكديگر داشته‌اند؟» اين بازۀ زمانى، نقطۀ عطفى در تاريخ هر دو گروه به شمار مى‌رود؛ چرا كه اماميه در اين عصر با رويداد غيبت وارد مرحلۀ جديدى شد و در اواخر قرن چهارم به اوج تاريخ فكرى خويش رسيد. از سوى ديگر، زيديان پس از مدت‌ها جنگ و گريز، در اين دوره قدرت سياسى يافتند، و در پى آن با بهره‌گيرى از تعاليم برخى گروه‌هاى عقل‌گرا مانند معتزله، بيش از پيش در صدد تقويت پايه‌هاى فكرى و عقيدتى خويش برآمدند.

عوامل شكل‌گيرى مدرسۀ كلامى بغداد

ابن راوندى و دفاع از انديشۀ كلامىِ كوفه

كلام اماميه پس از دوران حضور؛ نخستين واگرايى‌ها

نقش معتزليان شيعه‌شده در گرايش كلام اماميه به اعتزال