جستار هایی در مدرسه کلامی قم
6%
978-964-493-882-5
جدید
کتاب جستار هایی در مدرسه کلامی قم
مولف:جمعی از نویسندگان
مشخصات
قطع: | وزیری |
نوع جلد: | شومیز |
شابک: | 978-964-493-882-5 |
تیراژ: | 500 |
ناشر: | سازمان چاپ و نشر دارالحدیث |
نوع کاغذ: | معمولی |
نویسنده: | جمعی از نویسندگان |
تعدادصفحات: | 356 |
نوبت چاپ: | اول |
سال انتشار: | 1395 |
وزن: | 710g |
زبان: | فارسی |
توضیحات
فهرست اجمالى
فصل اول: شكلگيرى مدرسۀ كلامى قم / سيد حسن طالقانى 12
خاندان اشعرى و تأثير آن بر سير تحول مكتب حديثى قم / سهيلا پيروزفر، محمدمهدى آجيليان مافوق 37
اخراج راويان از قم؛ اقدامى اجتماعى يا اعتقادى / سيد حسن طالقانى 69
فصل دوم: انديشهها و آثار انتقال ميراث حديثى كوفه به قم؛ جايگاه و نقش ابراهيم بن هاشم / سيد حسن طالقانى 86
جريان متهم به غلو در قم / سيد حسن طالقانى 104
بازخوانى سيرۀ حديثى محمد بن خالد برقى / علىرضا بهرامى، سيد علىرضا حسينى 123
زمينههاى تاريخى كتاب كافى با تكيه بر جنبههاى كلامى / على معمورى 154 كلينى و عقلگرايى / محمد اخوان 179
گسترۀ علم امام از منظر كلينى و صفّار / عبدالرضا حمّادى 206
عقلگرايى شيخ صدوق و متكلم بودن او / رضا برنجكار، سيد محسن موسوى 228
فصل سوم: شخصيتها بررسى شخصيت و احوال عبداللّه بن جعفر حميرى: علىرضا بهرامى 276
سعد بن عبداللّه اشعرى / محمدتقى شاكر 295
جايگاه محمد بن حسن صفّار و كتاب بصائر الدرجات در ميراث حديثى شيعه / جعفر رحيمى 310
على بن ابراهيم بن هاشم / روحاللّه رجبى 335
سخن آغازين
شيعيان با بهرهگيرى از معارف اهل بيت (عليهم السلام) و در پرتو خردورزى، حركت فكرى و كلامى خود را از همان آغاز در مدينه و بر محور خاندان وحى پايهگذارى كردند. اصلىترين باورهاى شيعه در اين مدرسه مطرح شدند و كلام شيعه شكل گرفت و مىتوان مدرسۀ مدينه را پيشگام عرصۀ كلام اسلامى به شمار آورد. با آغاز سدۀ دوم، معارف اعتقادى اهل بيت (عليهم السلام) در يك نهضت علمى در كوفه انتشار يافت و در قالب مفاهيم و نظريههاى علمى تبيين شد. اصحاب اماميه در كوفه كه دريافت حقايق دين را در پرتو تذكار و تعاليم وحى ميسور مىدانستند، با دو رويكرد مختلف به تبيين معارف اعتقادى پرداختند و دو جريان مهم كلامى را پديد آوردند: يك جريان، با رويكردى كلامى به دنبال تبيين عقلانى معارف وحيانى و دفاع از آن در مقابل جريانهاى فكرى رقيب بود و جريان ديگر، با رويكردى حديثى در پى فهم دقيق همان معارف و عرضۀ آنها به جامعۀ مؤمنان. جريان نخست كه رويكرد عقلانى و نظريهپردازانه داشت و از آغاز سدۀ دوم، نهضت علمى بزرگى را در كوفه پديد آورده بود، تحت تأثير عوامل چندى با افولى زودهنگام روبهرو شد؛ اما جريان متنگرا، با انتقال به شهر قم، امتداد انديشۀ كلامى اماميه را در مدرسهاى ديگر رقم زد. مقدار بسيارى از ميراث حديثى اماميه تا نيمۀ سدۀ سوم از كوفه به قم منتقل شد و مشايخ قم به پالايش و ويرايش آن ميراث از كاستىها و كژىها پرداختند. در همين مدرسه براى نخستين بار، احاديث كلامى اماميه در يك نظام جامع و هماهنگ گردآورى و باببندى شدند و جوامع حديثى كلامى همچون كافى كلينى و مجموعه آثار شيخ صدوق شكل گرفتند.
شكلگيرى مدرسۀ قم
شهر قم در اواخر سدۀ نخست هجرى و در پى مهاجرت عربهاى اشعرى از كوفه، با هويتى عربى - شيعى شكل گرفته بود و به زودى با ورود مردانى از آن ديار در زمرۀ راويان اهل بيت (عليهم السلام) به حوزهاى حديثى بدل شد. با گذشت چند دهه، شمار محدثان و راويان احاديث اهل بيت (عليهم السلام) در قم فزونى يافت و مجموعههايى از احاديث، در اين حوزۀ حديثى فراهم شد. اما تا پايان سدۀ دوم هجرى هنوز قم در برابر مدرسۀ حديثى كوفه نمودى نداشت و حجم اندكى از ميراث حديثى را در اختيار داشت. بهتدريج و با گذشت كمتر از نيم قرن در اوايل سدۀ سوم با انتقال ميراث حديثى كوفه به قم، اين حوزۀ حديثى وارد مرحلۀ جديدى از رشد و بالندگى معرفتى شد. پيش از اين زمان نيز ميان قم و كوفه ارتباط حديثى وجود داشت، اما اين ارتباط بيشتر به شكل نقل شفاهى و محدود بود. آنچه در اين بازۀ زمانى جديد بود و سبب تحول شد، انتقال گستردۀ ميراث مكتوب كوفه بود؛ براى نمونه، مجموعۀ آثارِ صد راوىِ حديث، گوشهاى از ميراث منتقل شده توسط يك راوى در اين دوره است.