شرح اصول فقه استاد محمدرضا مظفر جلد 2

تخفیف ویژه

شرح اصول فقه استاد محمد رضا مظفر (جلد دوم)

فهرست عناوین:

الملازمات العقلیة
1-مستقلات عقلیه
2-غیر مستقلات عقلیه

المقصد الثانى الملازمات العقلية

همان‏طورى‏كه در آغاز جلد اول بيان كرديم مباحث كتاب اصول الفقه در چهار مقصد خلاصه مى‏شود. مطلب اول در رابطه با مباحث الفاظ بود كه هدف از آن بحث شناسائى صغريات و مصاديق اصالة الظهور بود و گفتيم كه بحث از خود كبراى كلى اصالة الظهور كه آيا حجيت دارد يا ندارد، در جزء سوم كتاب يعنى مباحث حجت خواهد آمد.
مقصد دوم از مقاصد اربعه كتاب درباره ملازمات عقليه است كه هم‏اكنون محور بحث ما است. بطور كلى بنظر دانشمندان اصولى مسلك شيعه منابع فقه و مدارك احكام شرعيه چهار امر است:
1- كتاب 2- سنت 3- اجماع 4- حكم عقل‏
بحث ما راجع به حكم عقل است. در رابطه با حكم عقل نيز در دو مقام بايد بحث كرد:
1- مقام اول: لا اشكال در اينكه عقل ما مى‏تواند حسن و بايسته بودن يا قبح و نبايسته بودن بعضى از افعال و كارها را ادراك كند.
مثلا مى‏تواند بفهمد كه (عدل) حسن است- احسان حسن است- ظلم قبيح است- كذب قبيح است و ... اما آيا علاوه بر اين مى‏تواند ادراك هم بكند كه اين امر عند الشارع هم حسن يا قبيح است و يا نمى‏تواند؟

اين بحث صغروى است.
2- مقام ثانى: برفرض كه عقل چنين ادراكى و حكمى داشته باشد يعنى حكم كند كه فلان امر عند الشارع حسن است يا قبيح است. آيا از راه اين حكم عقل حكم شرعى هم استكشاف مى‏شود يا نه؟ يعنى مى‏توان گفت كه شارع هم در واقع چنين حكمى دارد يا نه؟
به عبارت ديگر آيا اين ادراك و يا حكم عقل حجيت دارد يا ندارد؟ اين بحث كبروى است.
حال بحث كبروى مربوط مى‏شود به مقصد سوم كتاب يعنى مباحث حجت، فعلا در اين مقصد ثانى ما بحث صغروى داريم، يعنى مى‏خواهيم مصاديق حكم عقل را يك‏به‏يك بدست بياوريم كه كجاها عقل حكم مى‏كند و كجاها ادراك و حكم ندارد. اما آيا اين حكم عقلى حجت هم هست يا نه؟ سياتى إن شاء الله تعالى.

1- اقسام الدليل العقلى:
بطور كلى دليل عقلى و به عبارت جامع‏تر احكام عقليه بر دو قسمند:
1- مستقلات عقليه 2- غير مستقلات عقليه مرحوم مظفر مى‏فرمايند: اين تعبيرات و اصطلاحات فراوان در ميان اصوليين بكار برده مى‏شود و ما برآنيم كه مراد اصوليين را از اين دو اصطلاح روشن سازيم «البته اصطلاح مستقلات عقليه به معناى ديگرى هم بكار مى‏رود كه ربطى بما نحن فيه ندارد و آن اينكه گاهى گفته مى‏شود: هذا مما يستقل به العقل. يعنى هذا مما يحكم به العقل بالبداهة لا بالنظر و الاستدلال. مثلا: الكل اعظم من الجزء يا (النقيضان لا يجتمعان و لا يرتفعان) اين دو از احكام عقليه بديهيه‏ است ولى مورد بحث ما در اصول نيستند چون مستقلات عقليه‏اى كه ما مى‏گوييم سياتى كه مراد احكام عقل عملى است و اين موارد از احكام عقل نظرى است.»