پدیدآور: سید یحیی یثربی

دکتر سید یحیی یثربی، استاد تمام فلسفه و الهیات دانشگاه علامه طباطبایی تهران، در سال 1321 در روستای چراغ تپه‌ی سفلی به دنیا آمد. از چهارده سالگی تحصیلات حوزوی خود را  آغاز کرد و در این مدت از محضر آیات عظام دوزدوزانی، ستوده، سبحانی، مکارم، مفتح، منتظری، سلطانی و علامه طباطبایی برخوردار شد. از سال 1344 تحصیل در رشته‌ی فلسفه و حکمت اسلامی را در دانشگاه تهران شروع کرد. شاگردی در محضر اساتید بزرگواری همچون شهابی، زرین‌کوب، ملکشاهی، مطهری، جلیلی، صاحب‌الزمانی، آریان‌پور، یزگردی، فلاطوری، حائری، تفضلی، الهی قمشه‌ای، حمیدی شیرازی و ... نگاه کنجکاو و مشتاق وی برای آموختن را رنگ و بوی اندیشمندانه و منتقدانه داد.

دکتر یثربی که از همان ابتدا ذهن خود را وقف یاد گرفتن و فهمیدن فلسفه، منطق، معرفت‌شناسی، عرفان و دین‌شناسی کرده بود، از سال 1357 به مدت حدود چهل سال به تدریس و پرورش شاگردان بسیاری پرداخت و پس از بازنشستگی نیز کار خود را ادامه داده، دست به نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران و جهان اسلام زده و در راستای از بین بردن جهل و جمود فکری جامعه تلاش کرده است.

از نظر دکتر یثربی، تحول در زندگی سیاسی و اجتماعی افراد جز با تحول در علوم انسانی ممکن نیست و چنین تحولی نیز باید از منطق، فلسفه و معرفت‌شناسی آغاز گردد. این آغاز جز با نقد سنت موجود امکان ندارد. بنابراین، وی نقد و نقدپذیری را راهگشای تحول جامعه می‌داند.

اولین اثر دکتر یثربی در سال 1366 تحت عنوان فلسفه عرفان به چاپ و نشر رسید و از آن زمان تاکنون بیش پنجاه عنوان کتاب و صدها عنوان مقاله از ایشان به چاپ رسیده است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های محبوب «قلندر و قلعه»، و «صلیب و صلابت» اشاره کرد که اولی زندگینامه‌ی شهاب‌الدین سهروردی است و دومی زندگینامه‌‌ی منصور حلاج!

از میان آثار عرفانی دکتر یثربی که صد البته بخش عمده‌ای از مهم‌ترین مطالعات ایشان به این بخش بازمی‌گردد، معروف‌ترین‌ها عبارتند از فلسفه‌ی عرفان، عرفان نظری و عرفان عملی که در حوزه و دانشگاه موردمطالعه‌ی علاقمندان و تدریس اساتید قرار گرفته‌اند.

دکتر یثربی عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، رییس دانشگاه کردستان و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تهران بوده و طی حدود چهل سال به تدریس و مطالعه‌ی تاریخ فلسفه، فلسفه‌ی مشأ، حکمت اشراق، عرفان نظری، مبانی تصوف، متون عربی عرفانی، علوم اسلامی و حکمت متعالیه پرداخته است.

با این وجود، تنوع آثار ایشان فقط به فلسفه و عرفان محدود نیست. دکتر یثربی آثار متعددی در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، ادبی و سیاسی داشته، تاملات فراوانی در زمینه ‌ی حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و پیشرفت و توسعه‌ی علمی کشور کرده است. سبک نوشتار و بیان ایشان، دقیق، روان و به دور از هرگونه پیچیدگی و مغلطه‌نویسی است.

مهم‌ترین ویژگی دکتر یثربی در نوشتار و گفتار که البته شهره‌ی دوست و آشناست، رک‌گویی و روحیه‌ی انتقادی ایشان است. ایشان تقریباً تنها شخص در جامعه‌ی علمی ایران است که به نقد اصالت وجود و هستی‌شناسی ملاصدرا پرداخته است. نقد گرایش‌های غیرعقلانی به تصوف و تضعیف عقلانیت یکی دیگر از دغدغه‌های انتقادی ایشان است.

از سوی دیگر، دکتر یثربی برای حل مشکلات جامعه‌ی اسلامی درصدد یافتن یک نظام فلسفی جدید است که منطبق با دانش جدید بشریت بوده و برای مردم قابل فهم باشد. ایشان حرکت و تحول را سه مرحله می‌داند: نقد، مسئله و پژوهش.

ایشان، خود نیز برای خط سیر فکری خود سه مرحله را گذرانده است: تقلید، نقد و نظریه‌پردازی. امروز، دکتر یثربی صاحب نظریاتی در باب فلسفه، دین، خردورزی و پیشرفت می‌باشند که از آن جمله یکی «تعریف جدید فلسفه» و دیگری «نظریه‌ی پلورالیزم انتقادی» می باشند.